Σύμφωνα με τις νεότερες έρευνες, ο εγκέφαλος έχει την ικανότητα να πλάθει και να αναπλάθει τον εαυτό του. Ακόμη και στην περίπτωση μεγάλης καταστροφής νευρώνων, όπως στην περίπτωση του εγκεφαλικού, ο εγκέφαλος φροντίζει να ανεφοδιάζεται με νέους νευρώνες.
Η πλαστικότητα του εγκεφάλου θεωρείται το νευρολογικό υπόβαθρο της μάθησης. Μας δίνει τη δυνατότητα να αλλάζουμε τον εαυτό μας και να «κτίζουμε» νέες συνήθειες. Πως μπορεί να συμβεί αυτό;
Προκειμένου να χτίσουμε μία νέα συνήθεια, 3 πράγματα είναι πολύ σημαντικά:
- η δέσμευση στη διαδικασία
- η συχνότητα της δέσμευσης
- η πολυπλοκότητα του εγχειρήματος
Η δέσμευση στις δράσεις και τεχνικές εκείνες, που ενισχύουν την επιθυμητή συμπεριφορά, υποδηλώνει ότι το άτομο υπόκειται σε μία επανάληψη της πράξης. Όσο πιο συχνή είναι αυτή η επανάληψη, τόσο πιο εύκολο είναι και να εγκαθιδρυθεί η νέα συνήθεια. π.χ. Ένας άνθρωπος που θέλει να εντάξει στην ζωή του τη γυμναστική, χρειάζεται να δεσμευτεί σε μια, έστω και ολιγόλεπτη, εβδομαδιαία σωματική άσκηση, ώστε να αρχίσει ο εγκέφαλος να δημιουργεί κάποια μάθηση για τον τρόπο που γίνεται η σωματική άσκηση. Με τον καιρό η ολιγόλεπτη σωματική άσκηση βγαίνει πιο εύκολα.
Όπως, η επανάληψη μπορεί να ενεργοποιήσει μια θετική συμπεριφορά, αντίστοιχα, μπορεί να ενεργοποιήσει και μια αρνητική συμπεριφορά. Είμαστε, μάλιστα, πιο επιρρεπείς να κτίσουμε μια αρνητική παρά μια θετική συμπεριφορά, γιατί τα αρνητικά ερεθίσματα παράγουν περισσότερη νευρική δραστηριότητα από τα αντίστοιχα θετικά, και γίνονται αντιληπτά πιο εύκολα και πιο γρήγορα. Κατά συνέπεια, όσο επικεντρωνόμαστε σε κάτι αρνητικό, ενεργοποιούμε κατ’ επανάληψη τους νευρώνες που είναι υπεύθυνοι για την πρόκληση αρνητικότητας. Αυτό μας καθιστά πιο επιρρεπείς στο να χτίσουμε μια αρνητική παρά μία θετική συμπεριφορά.
Ο διαλογισμός και άλλες πρακτικές ενίσχυσης της ενσυνειδητότητας όπως το mindfulness, είναι ικανές να δημιουργήσουν νέους νευρώνες μέσα στον εγκέφαλο και να ενισχύσουν τις μεταξύ τους συνάψεις. Έρευνες έχουν δείξει ότι προκαλούν δομικές μεταβολές στον εγκέφαλο και οδηγούν σε ενίσχυση της υγιούς λειτουργικότητας του ατόμου, και κατ’ επέκταση σε ενίσχυση της νευροπλαστικότητας. Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο εδώ είναι ότι κατά την διάρκεια των πρακτικών ενίσχυσης της ενσυνειδητότητας, εστιάζουμε στο «εδώ και τώρα». Αυτή η δυνατότητα, μας βοηθάει να είμαστε παρόντες για τον εαυτό μας στο παρόν, και κατ’ επέκταση να αντιλαμβανόμαστε ότι ο μόνος χρόνος δράσης είναι «τώρα». Αυτή η διαπίστωση αποβάλλει περιττά άγχη για το παρελθόν και το μέλλον, και ενισχύει την πίστη μας ότι μπορούμε να έχουμε τον έλεγχο της ζωής μας.
Μέχρι τώρα γνωρίζαμε ότι στα πρώτα πέντε χρόνια της ηλικίας του παιδιού διαμορφώνονται οι συνήθειες του και ο χαρακτήρας του. H νευροπλαστικότητα το ανατρέπει;
